تمهيد : النص هذا مقتطف من كتاب "المسألة اليهودية" و اللي جاوب بيه كارل ماركس نص بنفس العنوان لمعلمو السابق برونو باور. ترجمتو على خاطر فيه رؤية نقدية متفرّدة لإيديولوجيا خطاب حقوق الإنسان المهيمنة، و فيه تحطيم العديد الأصنام، و اللي على ما نرى في ماركسيينا التوانسة، لازم إعادة كسرها.
في المحاولة هاذي، ترجمت société civile بعبارة "مجتمع متحضّر"،  على خاطر عبارة "مجتمع مدني" لا يزي متهرية، لا يزي تربط المفهوم بالتمدّن، لا يزي تقول في تناقض مع مجتمع عسكري. خيرت عبارة "مجتمع متحضّر" وفاء للنفس الساخر عند ماركس.


فرق بين  حقوق الانسان كيما هوما و بين حقوق
المواطن . آشكونو ها الإنسان المختلف ع المواطن ؟ هو بيدو هاك العضو متع المجتمع المتحضّر، براسو ما خلافو حدّ . علاه اللي ببلاصتو في المجتمع المتحضّر نسميوه "إنسان"، إنسان تو كور، علاه حقوقو هو  يتسمّاو حقوق الإنسان بكلّو ؟؟ كيفاه نفسّروها الحكاية هاذي ؟ نفسّروها بالعلاقة اللي بين الدّولة السياسية و المجتمع المتحضّر، نفسّروها بطبيعة التّحرّر من كلّ شيّ سياسيا ، شكون ينجّمها و كيفاش.

ع الدّخلة نشوفوها بالواضح، الشيّ اللي نسميو فيه "حقوق الانسان" ، حقوق الإنسان اللي ماهيش حقوق المواطن، الشّيّ هذا ماهو إلا حقوق عضو المجتمع المتحضّر، بمعنى الإنسان الأناني، الإنسان المنفصل ع الإنسان و ع النّاس. و توّة نعطيو الكلمة لأكثر دستور راديكالي، دستور 1793، و اللي يقول :

إعلان حقوق الإنسان و المواطن

الفصل 2 :" الحقوق هاذي، إلخ, (الحقوق الطبيعية و اللي ما ينجّم يدور بيها حدّ)  هي : المساواة ، الحرّيّة، الأمان، الملكيّة"

و آشكوني ها الحرّيّة هاذي ؟


الفصل 6 : "الحرّيّة هي القدرة اللي عند كل انسان أنّو يعمل أيّ حاجة ما تمسّش حقوق غيرو" ، و إلّا، بلوغة إعلان حقوق الإنسان متع 1791  "الحرّيّة  هي أنّك تنجّم تعمل أيّ حاجة ما تضرّش غيرك"


بما معناه، الحرّيّة هي الحقّ في عملان أيّ حاجة مادام ما تضرّش بالغير. و القانون يصوّر الحدود اللي ينجّم الواحد يحوّس وسطها من غير ما يعرّض غيرو للمضرّة، كيف سياج الحديد اللي يصوّر الحدّ بين زوز سواني. حرّية إنسان كعبورة متوحّدة معزولة و مسكّرة على روحها. مالا علاه، حسب راي باور، اليهودي ماهوش مؤهّل يتمتّع بحقوق الإنسان ؟ "مادامو يهودي، مادام طبيعتو المحدودة اللي مخلّيتو يهودي باش تفرّقو ع اللي مش يهودي و تغلب طبيعتو الإنسانية اللي تهزّو بش يعمل وحدة مع باقي البشر" . بينما حقّ الانسان في الحرّيّة ماهوش قايم على وحدة الانسان مع الانسان، تي بالعكس قايم على بعد الانسان ع الانسان. حقّ الحرّيّة هو حقّ البعد، حقّ الانسان المحدود، المسكّر على روحو.

التّطبيق المباشر لحقّ الانسان في الحرّيّة، هو حقّ الانسان في الملكيّة الخاصّة.
أيه، و حق الانسان في الملكيّة الخاصّة هذا، شنيّة حكايتو ؟؟

	الفصل 16 (دستور 1793) : "الحقّ في الملكيّة هو حقّ كلّ مواطن  أنو يشيخ و يتصرّف كيما يحبّ في أرزاقو، مداخيلو، منتوج خدمتو و آفارياتو" 

بما معناه، حقّ الإنسان في الملكيّة الخاصّة، هو حقّو أنو يتمتّع بثروتو و التّصرّف فيها كيما يخطرلو، من غير ما يتقلّق على غيرو، بمعزل و استقلال ع المجتمع : هو الحقّ في المنفعة  الشّخصيّة. المجتمع المتحضّر قايم على  ها الحرّيّة الفرديّة و تطبيقها. ها الحرّيّة الفرديّة تخلّي كلّ انسان  في بلاصة ما يلقى تحقيق حرّيتو عند غيرو، يلقى حدود حرّيتو عند غيرو. أما أول حاجة تتقال عليها قبل كلّ شيّ، هي أني حق كل واحد  أنو يشيخ و يتصرّف كيما يحبّ في ارزاقو، و مداخيلو و منتوج خدمتو و آفارياتو.
يقعدولنا باقي حقوق الانسان ، الأمان و المساواة.
المساواة هوني معرّية من كلّ معنى سياسي، و ماهي إلا المساواة في الحرّيّة كيما تعرّفت الفوق : كل إنسان يتمّ اعتبارو كيف غيرو، كعبورة معزولة مسكّرة على روحها. دستور 1795 يعرّف مفهوم ها المساواة حسب معناها اللي قلنا عليه :

" الفصل 3 : المساواة تتجسّد في كونو القانون هو نفسو للجميع، سواء كي يحمي ولا كي يعاقب "

و الأمان ؟
"الفصل 8 : الأمان يتجسّد في الحماية اللي يوفّرها المجتمع لكلّ واحد من أعضاؤو، سوى في شخصو ولا حقوقو ولا ممتلكاتو"
، الفصل 
الأمان هو أعلى مفهوم اجتماعي في المجتمع المتحضّر، هو مفهوم الشّرطة و اللي انطلاقا منّو ما يتوجد المجتمع إلّا بش يضمن لكلّ واحد من أعضاؤو الحفاظ على شخصو و على حقوقو و على ممتلكاتو. هذا آش يقصد هيغل كي سمّى المجتمع المتحضّر "دولة الإحتياج و العقل".
المجتمع المتحضّر ما يعلاش فوق من أنانيتو، بمفهوم الأمان. الأمان هو، على الأرجح، الهنا بالأنانيّة.
هكّة، حتى واحد من حقوق الإنسان المدّعاة ما يمتدّ بعد الإنسان الأناني، بعد  الإنسان كعضو في المجتمع المتحضّر، و اللي هو فرد متقوقع على روحو و على منفعتو الخاصّة و على نزوتو الخاصّة، الفرد المنفصل ع المجموعة. في إطار الحقوق هاذي، الإنسان أبعد ما يكون ع الكائن الجينيريك اللي ياخو منّا و منّا. بالعكس، الحياة الجينيريك بيدها، المجتمع، هي اللي تبان هوني كادر برّاني ع الافراد، حاجز قدّام استقلالهم الأصلي. الرابط الوحيد اللي لامم ها الأفراد هو الزامات الطّبيعة و الاحتياج و المنفعة الخاصّة و الاستحفاظ على ممتلكاتهم و أشخاصهم الأنانيّة.
هو ديجا، مش مفهوم كيفاه شعب، مازال  دوب ما بدا ينعتق، مازال كيف طيّح الباريارات اللي كانت مفرّقة أعضاء الشّعب، مازال كيف بدا يأسّس كوميتة سياسيّة، نفس الشّعب هذا يقوم يعلن بكلّ جدّيّة على حقوق الإنسان الأناني، المنفصل ع الأجيال القادمة و المجموعة (إعلان حقوق الإنسان)، و يزيد يجدّد ها الإعلان في اكثر وقت فما فيه مطالبة بروح التفاني و النكران البطولي من أجل إنقاذ الوطن ، في وقت كانت فيه تضحية المجتمع المتحضّر بمصالحو الكلّ مسألة مطروحة ع الطّاولة، في وقت كانت فيه الأنانيّة لازم تتعاقب كجريمة (إعلان حقوق الإنسان  متع 1793) , الحكاية هاذي تولّي مش مفهومة أكثر كيف نشوفو كيفاه المحرّرين السياسيين يختزلو المواطنة، الكوميتة السياسية ، في مجرّد وسيلة بش نستحفظو على هاالزّعمة حقوق إنسان، و المواطن ماهو إلا خديم عند الإنسان الأناني ، و المجال اللي يتصرّف فيه الانسان ككائن جماعي  مبخوس لرتبة أقلّ من رتبة المجال اللي يتصرّف فيه الإنسان ككائن جزئي، و اللي موش الإنسان كمواطن، أما الإنسان كبورجوازي، هو اللي نعتبروه إنسان بأتمّ معنى الكلمة، الإنسان الحقّاني 

"الهدف من كل جمعيّة سياسيّة هو المحافظة على حقوق الانسان الطبيعية و اللي ما تتمسّش"  (إعلان 1791 لحقوق الانسان، الفصل 2) "الحكومة تتنصب باش تضمن للإنسان أنو يشيخ بحقوقو الطبيعية و اللي ما تتمسّش" (إعلان 1793 الفصل 1)
معناها، في نفس الوقت اللي الظّرفيات مطلّعة الحماس الشبابي لطنبكو، تعلن الحياة السياسية أني ماهي إلا وسيلة ، هدفها هو حياة المجتمع المتحضّر. بالطّبيعة التطبيق الثوري للحياة السياسية بش يكون في تناقض تام مع النّظريّة متاعها. وقت اللي، مثلا، تم الإعلان أنو الأمان حقّ من حقوق الانسان، في نفس الوقت خرق سرّيّة المراسلات محطوط ع الطاولة  جهار بهار. وقت اللي "حرّية الصحافة اللامحدودة" مضمونة (إعلان 1793 ، الفصل 122) كنتيجة الحقّ في الحرّيّة الفرديّة ، في نفس الوقت تمحقت تماما، على خاطر "حرّية الصّحافة ما لازمهاش تكون مسموحة وقت اللي تمس بالحرّيّة العموميّة" (روبسبيار في صغرو، تاريخ برلماني للثورة الفرنسية، بوشاز و رو، المجلّد 28، الصفحة 159) . بلوغة أخرى، حقّ الانسان في الحرّيّة ماعادش يولّي حقّ وقت اللي يدخل في صراع مع الحياة السياسية، بينما نظريّا  الحياة السياسية ماهي إلا ضمانة لحقوق الإنسان، حقوق الإنسان الفردي، ولا زمها دونك تتعلّق دوب ما تتناقض مع هدفها ، نفس ها الحقوق متع الانسان. المهمّ، التّطبيق ماهو إلا الاستثناء و النّظريّة هي القاعدة. حتّى كان بش نعتبرو اللي التطبيق الثوري هو التفسير المباشر للعلاقة اللي كنا نحكيو عليها ، باش يقعدلنا لغز مش مفضوض : علاه، في وعي المحرّرين السياسيين، العلاقة هاذي داخلة بعضها ، و علاه ساعات الغاية تبان هي الوسيلة، و الوسيلة غاية ؟ تمهميشة الوعي هاذي كانت تكون ديما غامضة، و وقتها نولّيو نحكي على لغز بسيكولوجي، معناها نظري

Qu’elle fût belle ma vie, quand à mes côtés, il y avait Nejib.
J’ai aimé quelques femmes. En amour, je m’étale. Non, pire : je m’étends. Mon « Je » dépasse son jeu, crève le Moi, et s’élance vers l’étendue de l’Etre. Je me suis dissipé en ces amours délibérément, et aux moments de tristesse je ne pouvais que constater l’étendue de mon aptitude à la détresse.
Nejib était là, aux deux tiers de mes pleurs. Le truc amusant, c’est que l’amour dans sa présentation première, se présente sexué, coloré de désir et d’Eros. On le regarde difficilement quand il se plante en dehors de cet espace. Des réalités de nos vies se dessinent en silence. Loin de « l’amour pur/érotisé » se dessine silencieusement un « amour en pratique ».
Et puis, dans ma vie fût ma vie. Je me tourne un peu à mes côtés, et Nejib est là. La première fois où je m’en suis rendu compte, c’était au moment capital de ma douleur devant le constat de perte de la femme que j’ai le plus aimé dans ma vie. Non seulement Nejib était là. mais celà faisait du moins 5 ans qu’il l’était, en continu.
On ne s’est jamais dit qu’on était des amis. Bien au contraire. Aux premiers moments, nous étions dans deux positionnements totalement différents : il venait d’atterrir de chez les plus appauvris vers les opposants guerriers avec un sens drastique de la discipline, et je venais de quitter Allah et Marx que j’ai suivi par amour à ma classe appauvrie au profit d’une pensée tournée vers le rire et le cynisme. Quand on discutait, on ne pouvait ni l’un ni l’autre nous empêcher de faire l’échange d’un regard dénigrant de l’autre, autant de ma part que de la sienne. Je ne pouvais supporter son sérieux et il ne pouvait supporter mon cynisme.
Sofiane, notre ami commun, sût optimiser cette différence. Je nen me rappelle plus quand est-ce que ça avait commencé. Mais je me rappelle que ma tête avait toujours besoin de discuter, entre autres, avec ce « cul serré », avant d’avancer et se décider. Autiste que je suis, son opinion m’aidait à trancher des choses dans ma tête. Je ne me rappelle plus quand ça avait commencé, mais je me rappelle qu’en 2009, quand je pensais à des actions d’opposition rigolote et quand on organisait les premiers concerts de Bendirman, la case « Nejib » m’était silencieusement nécessaire.
Et c’était seulement chez Sofiane qu’on se parlait. Notre distance se traduisait par un fait concret simple : il était militant au sein de l’UGET, j’appelais à la dissolution de cette organisation et le lancement d’un nouvel organisme estudiantin. Ce fait nous empêchait la rencontre géographique. Sofiane assura le point de rencontre permanent. Je ne l’en remercierais jamais assez.
J’aimais une femme en ce moment. La meilleure des humains, à mes yeux. Je comptabilisais ma vie à l’ordre des heures passées avec elle. Dévoué à ce sentiment magique, je me carburais et carburais mon énergie active. Cette même énergie qui participa à changer des choses, et à m’assurer ce doux souvenir : celui d’avoir participé vraiment à changer quelquechose. Quand on vit, parfois, on ne regarde pas. Je voulais que certaines personnes soient mes amis. Pour ce, je me suis disposé et fait des efforts, placé des espoirs, forgé des idées. J’ai pris le temps de découvrir, expliciter, puis comprendre mes erreurs.
Que fût belle ma vie, car à mes côtés, il y avait Nejib.
Je n’oublierais jamais ce jour là. C’était en 2013, en fin d’été, où la chaleur du soleil n’avait eu pour concurrent que la chaleur de mes pleurs face à la réalité de la séparation et de la perte. A un moment de repos, ce moment où même la douleur est fatiguée de son exercice, prenant le chemin vers la maison de Nejib à Lafayette, une image claire se dessina soudain devant moi. Il fait cinq ans qu’on se connaît, qu’il est à mes côtés, que je suis naturellement à ses côtés. Il fait cinq ans, continus, où quand on se parle, il me prend plus au sérieux que la théorie marxiste la plus actuelle, et je le prends plus au sérieux que le plus actuel des philosophes. Il fait cinq ans que l’on se paratge musique, idées et actions directes. Il fait cinq ans que je le regarde exercer mes principes, qu’il me regarde exercer ses principes. Il fait cinq ans qu’il me supporte, et je me connais monstrueux, lourd et insupportable. Il fait cinq ans qu’il m’accepte et que je l’accepte.
La femme que j’aimais, à qui j’ai causé d’énormes douleurs, et qui m’en a répondu (de son plein droit, et je la respecte pour ça), ne m’avait jamais accepté comme je suis. Ceux que je voulais transformer en amis me demandaient toujours de devenir un autre. L’image se dessina claire cette fois devant moi : cinq ans continus, avec leurs hauts et bas, mes erreurs répétitives et mon narcissisme explosif, Nejib fût mon ami. Si j’avais à aimer, il fait partie des premiers qui le méritent par l’acte concret, et non le désir fantasmagorique.
Sa réponse fût simple  » je suis avec toi mon ami ».
J’ai eu d’autres beaux amis. Et si j’écris ceci, c’est par application à la leçon douloureuse de la disparition de Sofiane et puis celle de Lina. Je n’avais pas assez de clairvoyance pour constater que mon talent d’écriture est là avant tout pour nous écrire, et non pour forger des fictions, des interprétations et des schémas. Nejib, lui, est encore là. Et je tiens à ce que mon écriture s’exerce durant le temps où lui et moi sommes vivants.
On a vécu une révolution, aussi multiple et énorme, ensemble. L’afflux de l’attention de partout, l’implosion de la rage, l’émergence d’expressions artistiques, les petites batailles sans masses mais fondatrices de voies, les affrontements hardcore. Quand il fût arrêté il n’envoya de message qu’à moi. Quand je fûs arrêté je n’ai compté que sur lui.
Une fois, on s’était regardé. J’ai l’habitude d’être câlin et tactile, d’exprimer l’amour sous forme de mots depuis le jour où j’ai compris à quel point j’avais fait mal à la femme que j’aimais. On s’était regardé, supposés se prendre au bras, comme il le faisait avaec un autre ami, comme je le faisais avec un autre ami. On s’est regardé, chacun de nous a avancé vers l’autre, puis .. « non » « je ne te prendrais pas dans mes bras » « c’est bizarre de te dire je t’aime où un truc comme ça ». Puis, un éclat de rire qui a duré plus que cinq minutes.
Actuellement, Nejib n’est plus en Tunisie. Il est à Berlin. On se parle rarement, mais je le suis. Il me connaît assez, je le sais. Je le connais assez, il le sait. Mais je ne peux décrire l’honneur et la joie que je ressens à chaque fois que je le vois de loin, faire de la musique, jouer à la caméra, et exercer ses principes, mes principes, et ses idées.
Je n’ai pu accepter de condoléances que de sa part. Il est mon meilleur ami. Et je suis fier d’être son contemporain. J’écoute, il regarde. Et me sens complet ainsi.
Qu’elle est belle ma vie, quand à mes côtés, il y a Nejib.

النظام السياسي يقوم أساسا على زوز مبادئ متناقضين، السّلطة و الحرية : الأولانيّة تبدا و تبادر، و الثّانية تحدّد، وحدة تكركر معاها العقل الحرّ، و الأخرى، الإيمان المطيع.
ما ظاهرليش كان فما صوت يعترض على ع الاقتراح الأوّلي. السّلطة و الحرّية عمرهم من عمر العرق البشري في ها العالم : يتولدو معانا، و يتواصلو في كلّ واحد فينا. أما خلي نعملو ملحوظة، و اللي ينتبهولها وحدهم وحدهم كان شوية قرّاء : الزوز مبادئ هاذوما يكوّنو كوبل، الكوبل هذا أطرافو الزّوز مربوطين مع بعضهم ربطة ما تتفضّش، أما لا واحد فيهم تنجّم تختزلو في لاخر، و يقعدو، مهما نعملو، في صراع دايم مع بعضهم. السّلطة بالسّيف تفترض حرّيّة تستعرف بيها ولا تنكرها؛ الحرّية من جيهتها، بالمعنى السياسي للكلمة، تفترض سلطة تتعامل معاها، تكبحها ولا تتسامح معاها. نحّي وحدة منهم، تو الأخرى ما يقعدلها حتّى معنى : السلطة من غير حرّية تناقش، تقاوم ولا تمتثل تولّي مجرّد كلمة فارغة؛ الحرّيّة، من غير سلطة تقابل مكيالها في الميزان، حاجة ما عندها حتى معنى.

بيار جوزيف برودون
عن المبدأ الفيديرالي